Chẳng phải ngẫu nhiên khi tên tập thơ “Tìm lại lời ru” (NXB Hội Nhà Văn – 2024) của Vũ Xuân Bằng lấy trùng tên một bài thơ trong tập. Hình tượng thơ xuyên suốt cả tập được tái hiện nhiều lần là lời ru thiết tha, ngọt ngào của mẹ và lớn lao hơn là lời ru nặng nghĩa vẹn tình của quê hương, đất nước.
Vũ Xuân Bằng tìm lại lời ru ấy là khát khao trở về tuổi thơ nơi quê nhà, lật giở hành trình đường đời đã bươn trải và gắng gỏi tiến lên. Anh viết về lời ru đậm đà tình mẹ nghĩa quê ấy thật thao thiết:
“Gánh đời trĩu nặng hai vai
Nâu sòng áo bạc thẫm mài muối sương
Thăng trầm tiếng mẹ du dương
Cánh cò chao liệng quê hương thanh bình”
Anh luôn xác định lòng mình:
“Vẳng nghe vạc* gọi đêm dài
Lời ru trầm bổng nhắc ai nhớ về”.
Vũ Xuân Bằng mê thơ và say làm thơ, ngày đêm trăn trở lựa vần chọn chữ để:
“Vần thơ mang cả hồn anh
Reo trên phím nhạc để thành nhớ mong”
(Mưa chiều)
Hầu như tất cả 68 bài thơ trong tập đều thấm đằm nỗi nhớ của tác giả. Vũ Xuân Bằng “Nhớ ngày cắt cỏ bờ đê / Nhớ ngày gặt lúa đi về sớm trưa / Nhớ từng vũng lội trời mưa / Nhớ sân hợp tác sớm trưa rộn ràng / Nhớ từng rặng nhãn vườn xoan / Nhớ từ xóm nhỏ cuối làng gần ao / Nhớ trưa trẻ tắm lao xao / Nhớ giếng đình đào bên cạnh cây đa”. Với anh: “Cuộc đời thấm đẫm mồ hôi / Quê hương in đậm một thời khổ đau / Xa nhà mãi nhớ mo cau / Nắm cơm ủ ấm gối đầu chờ ăn / Xa quê đã mấy chục năm / Lời ru của mẹ – lời răn cuộc đời” (Nhớ quê).
Có khi anh trò chuyện cùng chiếc lá, thủ thỉ lời trải lòng mình bên mộ phần đấng sinh thành ở quê. Anh tâm niệm mỗi vần thơ của mình “Mãi lắng trong tim những lời ru của mẹ”
Phải là một người đa cảm và tinh nhạy giữa đời thường, Vũ Xuân Bằng mới có thể thu hái được những ý thơ , những câu thơ rung lay tâm hồn bạn đọc, khi anh bồi hồi trước cảnh làng quê xưa nghèo đói mà vẫn ấm áp, thân thuộc. Bài thơ “Nhớ về cha” cũng rất cảm động.
“Nhớ tuổi thơ con đi học xa nhà
Cha bươn trải lo cơm ngày hai bữa
Đông giá lạnh cha nhóm thêm đống lửa
Cho ấm nhà, xua giá lạnh tâm can”.
Với lối liệt kê chi tiết như thế một cách hồn nhiên, những bài thơ đằm chất tự sự của Vũ Xuân Bằng dẫn người đọc trở về nhiều năm tháng qua để hồi tưởng, để bày tỏ niềm xúc động về một thời đói nghèo mà vẫn đậm đà tình người, tình đất. Bài thơ “Nhớ về anh” là tiếng lòng tác giả đồng điệu và suy ngẫm cùng đời nghệ sĩ gian nan của nhà viết kịch tài danh Lưu Quang Vũ. Có thể đây như một chân lý:
“Buồm căng đơm gió ra đi
Biển khơi mới hiểu mỗi khi tới bờ”
Vũ Xuân Bằng thấu cảm và tỏ lòng mến phục một cuộc đời hết mình vì sáng tạo nghệ thuật:
“Vần thơ câu chữ phân minh
Cuộc đời trái phải thấu tình nước non”
Và:
“Lúc gian khó, lúc vui mừng
Anh yêu lẽ sống qua từng trang thơ
Thổi hồn qua những giấc mơ
Mong cho cuộc sống xóa mờ trái ngang”.
Vũ Xuân Bằng viết nhiều đề tài. Đồng đất quê hương trong thơ anh như những bức tranh đẹp, gần gũi và sống động. Vẫn con mương, đường làng, triền đê, ruộng lúa vậy thôi mà sao nên thơ và đáng yêu đến thế.Anh khắc họa hình ảnh cha mẹ già làm lụng vất vả,người vợ tần tảo yêu chồng thương con, về những người đồng đội còn nằm lại chiến trường xưa, về những người dân quê chất phác, về đám bạn học cùng trang lứa và cả bóng cô thôn nữ ngày thơ từng thầm mơ trộm nhớ. Anh có nhiều bài thơ đầy cảm động khi nhắc nhớ tới người mẹ hiền đã khuất xa khi anh còn nhỏ tuổi. Trong bài thơ “Mãi là lỡ hẹn”
Tác giả kể lại mong ước được có lần tặng hoa cho mẹ, nhưng:
“Mưa rơi thẫm lá cành cong
Gió đưa sương lạnh trải lòng con đây
Mẹ ơi ! Vất vả đêm ngày
Quanh năm tần tảo hao gầy nuôi con
Nắng mưa gánh chịu mỏi mòn
Khi con khôn lớn đâu còn Mẹ yêu”.
Vũ Xuân Bằng cũng làm nhiều bài thơ tình. Bằng thủ pháp tự sự, anh kể những câu chuyện tình với bao kỷ niệm êm đềm, với nhiều cung bậc cảm xúcmà chỉ tình yêu mới có. Đây là những câu thơ đầy tha thiết:
“Tặng em sợi nhớ sợi thương
Để em dệt nỗi vấn vương quê nhà
Tặng em câu hát dân ca
Làm hành trang để đi xa nhớ về
Tặng em chiếc nón nghiêng che
Nắng mưa giữ trọn câu thề cùng anh”.
(Mùa thu tặng em)
Vũ Xuân Bằng còn có một số bài thơ bàn luận chuyện đời, suy ngẫm sự đời và ít nhiều thu nhận được sự đồng cảm của bạn đọc. Chẳng hạn, nhận rõ tình trạng khi cơ chế thị trường được áp dụng vào quản lý kinh tế, dễ làm cho không ít chủ doanh nghiệp mải chạy theo vòng xoáy kiếm chác lợi lộc cá nhân, quên đi trách nhiệm phụng dưỡng cha mẹ già, anh đã rút ra lời khuyên nhẹ nhàng mà thấu đáo:
“Người đời dạy thấu trong ta
Chớ đem tiền bạc đổi ra tình người”.
(Chuyện đời).
Vũ Xuân Bằng chủ yếu sáng tác thơ lục bát.Anh khéo vận dụng chất liệu ca dao, giúp cho những câu thơ lục bát của anh trở nên gần gũi, uyển chuyển và có sức cuốn hút, như được chưng cất từ nét mộc mạc thôn dã, sự chân tình của nhà nông và có cả hương vị dân ca đồng bằng Bắc Bộ cộng nét văn hóa đặc trưng miền quê nhãn lồng Hưng Yên hòa quyện tính cách mạnh mẽ, nghĩa hiệp mà vẫn đằm sâu của người cửa biển Hải Phòng. Giá tránh được sự trùng lắp hình ảnh, bớt sử dụng những từ mòn cũ, không sa đà vào đề tài khuôn cứng và chú ý nhiều hơn tới sự đa dạng nhịp điệu, chắc chắn Vũ Xuân Bằng sẽ có thêm nhiều bài thơ chất lượng.
