Tập thơ “Ngày sẽ trôi” (Nxb. Hội Nhà Văn, 2025) của Trần Ngọc Mỹ đánh dấu cột mốc quan trọng trong hành trình sáng tác của nữ thi sỹ đất Cảng. Là tập thơ thứ bảy trong chín tác phẩm đã xuất bản, “Ngày sẽ trôi” khẳng định nội lực sáng tạo của tác giả, mang ý nghĩa đặc biệt như một cuộc tự vấn và chiêm nghiệm ở tuổi bốn mươi. Dù công tác tại một bệnh viện lớn ở Hải Phòng, chị luôn lặng lẽ miệt mài sáng tác, không ngừng trăn trở về sứ mệnh của kẻ sáng tạo. Với Trần Ngọc Mỹ, viết vừa là thực hành nghệ thuật vừa là một phương thức tồn tại, nơi đời sống thực tiễn và thế giới thi ca song hành và hòa quyện.
Từng thử nghiệm ở nhiều thể loại như tản văn, truyện ngắn, nhưng thơ ca vẫn là phương tiện biểu đạt mạnh mẽ và sâu sắc nhất của Trần Ngọc Mỹ. Trong hành trình mười năm kể từ tập thơ đầu tay “Khát những mùa yêu” (Nxb. Hội nhà văn, 2015) đến “Ngày sẽ trôi”, chị đã dần định hình một bản sắc nghệ thuật, dung hòa giữa sự nhạy cảm nữ tính và những chiêm nghiệm về cuộc sống. Bút pháp của chị chủ yếu dựa trên nền tảng lãng mạn, nơi cái tôi nội cảm được khai thác qua những rung động tinh tế trước ngoại giới, đồng thời đào sâu những chiều kích tâm lý và bản ngã cá nhân. Kết cấu bài thơ theo tuyến tính, với hệ thống hình ảnh được tổ chức mạch lạc, ít sử dụng những cấu trúc liên tưởng vô thức hay siêu hình. Chính vì vậy, thơ Trần Ngọc Mỹ thiên về xu hướng tự sự, ghi chép lại những chiêm nghiệm về thân phận, tình yêu và con người, được khắc họa trên những chất liệu đời sống chân thực. Đọc “Ngày sẽ trôi”, ta có cảm giác đang khám phá một cuốn nhật ký bằng thơ, nơi nhịp đập tâm hồn tác giả hòa vào từng chuyển động tinh tế của đời sống:
“ngoi lên giữa muôn hạt sương vấy quanh
một bông hồng
lặng lẽ hé nở
như cánh cửa vừa mở
dội ánh sáng vào căn phòng tăm tối”
(Một bông hồng vừa hé nở)
và lắng nghe âm thanh mơ hồ, khởi lên từ những mê lộ của cảm xúc:
“ một ngón lá cười xanh lên rất xanh
vài bông hoa nở khoe tuổi thắm
tôi thêm tôi một nốt lặng”
(Thêm một nốt lặng)
Trong phạm vi cục bộ của “Ngày sẽ trôi” cho thấy, tác giả sử dụng các thủ pháp của thơ tượng trưng, với việc chú trọng đến vần điệu và nhạc tính. Bài thơ xoáy sâu vào sự giao thoa giữa các giác quan, làm mờ ranh giới giữa suy tưởng và xúc cảm. Tập thơ dẫn dắt người đọc vào những không gian nơi màu sắc, mùi hương và âm thanh hòa quyện, tạo nên những phức hợp tinh tế trong cảm nhận. Sự kết hợp đôi khi lạ lùng, vô lý, nhưng lại mang đến những hiệu quả biểu đạt bất ngờ và khá ấn tượng:
“con giun già đang thảnh thơi cời đất
nghe tiếng mát lành rễ ngủ thêm sâu
giấc mơ lịm đi trong ngọt ngào
màu xanh bay theo tiếng hót
vang vọng bầu trời xa thăm thẳm”
(Làm vườn)
Trần Ngọc Mỹ đã hiểu sâu sắc con đường thơ của mình khi lựa chọn sự kết hợp giữa thơ truyền thống và thơ cách tân. Chị không từ chối những giãi bày cảm xúc trực tiếp đặc trưng của thơ lãng mạn, đồng thời cũng vận dụng khéo léo các thủ pháp của thơ cách tân, đặc biệt là khả năng tạo ra những “khoảng mờ” giữa các hình ảnh thơ trong không gian hẹp. Sự hòa quyện này mang lại cảm giác vừa quen thuộc, vừa tươi mới, tạo ra sự đồng cảm mạnh mẽ với đông đảo bạn đọc.
“Ngày sẽ trôi” – sự kháng cự trước quy luật nghiệt ngã của thời gian
Thi sĩ có lẽ là những người nhạy cảm nhất với thời gian, và vì thế, làm thơ chính là cách lưu giữ vẻ đẹp vĩnh cửu của đời sống. Trong thế giới nội tâm của họ, không tồn tại khái niệm về sự già nua; họ luôn giữ được sự trẻ trung hồn nhiên, dấn thân mạnh mẽ vào hiện thực với niềm đam mê không ngừng nghỉ. Dù thấu hiểu quy luật vô thường của cuộc đời, họ không bi quan mà chọn cách đón nhận sự chuyển dịch của thời gian như một phần tất yếu của hành trình sáng tạo. Cái chết không còn là nỗi ám ảnh, mà trở thành sự chuyển hóa, một phép màu giúp thơ ca chạm đến những tầng sâu thẳm nhất của tâm hồn con người. Chính thơ ca là phương tiện để thi sĩ đối diện với sự đổi thay, trân trọng từng khoảnh khắc và gửi gắm vào đó niềm tin yêu với cuộc sống.
Trong trường liên tưởng ấy, nhan đề tập thơ “Ngày sẽ trôi” gợi lên cảm giác về sự vô thường và chảy trôi của thời gian, vừa mang tính chất dự báo, vừa chứa đựng sự luyến tiếc, khắc khoải về những khoảnh khắc đã qua. Nó là sự chuyển động liên tục, là lời nhắc nhở về sự phôi pha của vạn vật, đồng thời là sự chấp nhận và hòa nhập với quy luật không thể cưỡng lại của cuộc sống:
“làm sao chúng ta vượt qua/ tiếng/ thở/dài
và có thể hôn nhau/chầm/chậm
chầm chậm như hạt mầm tách vỏ
để giữ mình nhịp đập xanh non”
(Ngày sẽ trôi)
“Ngày sẽ trôi” là tập thơ mà theo tác giả, được xem như một món quà dành tặng tuổi bốn mươi của mình – độ tuổi mà dân gian vẫn thường giễu rằng: “trẻ chưa qua, già chưa tới.” Đó là thời khắc mà sắc xuân vẫn còn đằm thắm, nhưng cũng bắt đầu xao động trước những cơn heo may đầu thu. Đây được coi là bước ngoặt trong cuộc đời một con người, nơi đong đầy những phức cảm chênh vênh, chống chếnh, thậm chí phảng phất chút bất an. Ở ranh giới ấy, người phụ nữ dường như bước sang một trạng thái khác – không còn là cô gái vui tươi, mơ mộng, hướng ngoại, mà trở thành người phụ nữ đằm thắm, trầm tĩnh, giàu trải nghiệm, thấu triệt nhiều quy luật sâu sắc của đời sống. Sau những thăng trầm, họ đủ trưởng thành để chứng nghiệm những gì đã trải qua, đồng thời dự phóng con đường phía trước. Đây cũng là giai đoạn được xem là đỉnh cao của đời người, khi vẻ đẹp và sự từng trải của người đàn bà tựa như thứ rượu ủ vừa chín tới, dễ làm say lòng người. Ở ngưỡng cửa ấy, họ bắt đầu ý thức sâu sắc về giá trị của từng khoảnh khắc trong hiện tại, tự giác ngộ những lẽ sống riêng. Đa phần chọn cách sống chậm để cảm nhận cuộc đời một cách toàn vẹn, đủ đầy nhất. Và Trần Ngọc Mỹ cũng không nằm ngoài những băn khoăn ấy…
“Bước chân em rẽ lối nào?
Tự huyễn vào ánh nhìn tha thiết
Và rụng vào nỗi đợi chờ kinh ngạc
chắc hẳn trong thành phố này
vẫn có một lối đủ ung dung
một cánh cửa niềm nở
một chỗ ngồi an nhiên khơi mở
một mùi hương khác biệt dành cho em”
(Chào tuổi bốn mươi)
Trong “Ngày sẽ trôi”, Trần Ngọc Mỹ nhắc nhiều đến “vết xước” như một ám dụ cho những tổn thương, những mất mát tất yếu của đời người. Đặc biệt với một tâm hồn đa cảm, những “vết xước” còn hằn sâu, thậm chí để lại những vết sẹo vĩnh viễn. Những dòng tự sự như trải hết những ẩn ức, riêng tư mà đôi khi chỉ thơ mới là tri kỉ để giãi bày :
“ nắng từng thắt tòa nhà rát khô
người ủ ê sau bức tường nhàm chán
em sấp ngửa với bao cú vấp”
(Chào tuổi bốn mươi)
Đôi khi trong tận cùng của cô độc và thất vọng, con người lại mạnh mẽ hơn để sống có ý nghĩa nhất, phải tự chắt chiu những điều tốt đẹp dù nhỏ bé như cách tác giả “im lặng vá niềm tin mỗi ngày”, hay “ tự vẽ cho mình giấc mộng xuân dài”. Ở Trần Ngọc Mỹ, ta bắt gặp những mâu thuẫn đầy thú vị, vừa thong thả nhưng đôi khi lại vội vã, lúc cuồng nhiệt khi lại hờ hững, lo âu nhưng vẫn tràn đầy hy vọng. Chị vừa khao khát hòa mình vào dòng chảy của đời sống, vừa muốn lùi sâu vào thế giới riêng tư của bản thể. Những suy tư mang đậm màu sắc triết học ấy được thể hiện rõ nét trong một số đoạn thơ ấn tượng:
làm sao chúng ta thôi vội vã
trùng trùng vòng xe chóng mặt
nhích thêm vài chục xen- ti-mét
có chạm được đến bờ bên kia?
(Ngày sẽ trôi)
“Bờ bên kia” có lẽ là thế giới riêng của thi sỹ, nó đối lập với những xô bồ, bon chen, tranh đoạt của thế tục, nơi “chiếc ghế trống giữ đôi chân dừng lại”, “bất chợt một nụ cười thân ái”. Vượt lên nỗi trăn trở, truy vấn về ý nghĩa đích thực của đời sống: “ta giống loài kiến cặm cụi dò đường, mải miết tìm lý lẽ trên vầng mây đang tối”, người đàn bà dịu dàng nhưng ẩn chứa một nội lực mạnh mẽ đã dùng hành động để thay câu trả lời. Mang tâm thế của một thiền giả, thế giới nội cảm của nhà thơ như một thỏi nam châm thu hút mọi hương sắc, những thi ảnh mơ hồ và tế vi nhất – những chất liệu mà phần lớn chúng ta vô tình bỏ qua trong nhịp sống tất bật. Từ những sự việc tưởng chừng bình thường, Trần Ngọc Mỹ vẫn khơi lên những khắc khoải mang ý hướng suy nghiệm:
bần thần cúi xuống nhặt từng sợi tóc rụng
một dòng sông trầm lặng chảy qua
đường chỉ lòng tay run run
chằng chịt niềm tiếc nuối
(Phút nhặt sợi tóc rụng)
Thơ ca luôn hiện hữu như một phương cách để nhà thơ chống lại sự nghiệt ngã của quy luật, sự hữu hạn của tồn tại. Trong “Ngày sẽ trôi”, Trần Ngọc Mỹ cũng có những lựa chọn của riêng mình, chị không có cái hối hả, vồ vập, không có cái mãnh liệt của hành động. Chị bạch hóa sự hiện hữu của mình giống như một chiếc ổ cứng góp nhặt từng ký tự, hình ảnh, dữ liệu để cảm nhận đủ đầy nhất những gì đang diễn ra, để từng phút trải nghiệm sống của mình không trống rỗng, hoài phí. Những khoảnh khắc của riêng chị thật dịu dàng:
em vừa đi vừa cố hình dung
một mùi hương nhớ
cho ngực từng nhịp thở dịu dàng
một mùi hương nhớ
hiển hiện gương mặt anh
(Vừa đi vừa nhớ)
Và nơi an trú trong bình yên và yêu thương, những góc nhỏ riêng tư, bình dị nhưng cũng thật đắt giá trong một guồng quay hối hả của lối sống công nghiệp:
bước chân thanh thản quẩn quanh
ngôi nhà có cánh cửa mở toang đón gió
nắng lấm tấm lưng chú mèo nhỏ
đôi giầy loang sân gạch vết hồng
(Ru mình bé lại)
Tâm hồn nhà thơ giống như chiếc cột ăng ten thu phát sóng, bắt được cả những tín hiệu từ những “băng tần” xa xôi, mơ hồ nhất. Trong hằng hà sa số những tạp âm chát chúa, trái tim thi sỹ vẫn bắt được những thanh âm trong trẻo, thuần khiết như dòng suối mát chảy âm thầm trong những vùng đất cằn khô:
tiếng lũ trẻ lích rích
rẽ mây vọng về từ chân trời xanh xa
đồi cao trập trùng gió nắng
(Đồi Phượng hoàng)
Để rồi từ đó, thế giới tinh thần của thi sỹ hóa thành khu rừng tươi tốt, tự chữa lành, tự hàn gắn, để “hệ sinh thái” trở về trạng thái nguyên sinh. Tất cả giống như một cuộc tái sinh, gột rửa, trả lại sự thanh sạch, tươi mới. Đó là sự ân hưởng mà cuộc sống trao tặng khi nhà thơ biết trân trọng, chắt chiu:
cái cây trầm ngâm ngắm hoàng hôn
cái cây treo bình minh trước ngực
một mình tỉnh thức
ôm bao la vần vũ vào lòng mà thinh lặng
từ dãi dầu mà vững vàng, tốt tươi
(Cây “cô đơn”)
“Ngày sẽ trôi” – Dấu chân của người lữ khách
“Ngày sẽ trôi” là tập thơ mang nhiều dấu ấn của sự khát khao khám phá và di chuyển. Với phương châm “luôn thay đổi thực đơn cho giác quan” (Nguyễn Tuân), cô gái nhỏ nhắn nhưng mang trong mình sức mạnh nội tại đáng nể đã cho thấy rằng bản thân cũng là một “khách sông hồ” thực thụ. Thi phẩm không chỉ là những lát cắt của không gian sống xung quanh nhà thơ mà còn là những mảng màu lạ lẫm từ những mảnh đất mà Trần Ngọc Mỹ đã đặt chân. Từ những góc nhỏ yên tĩnh, thơ mộng đối lập với nhịp sống hối hả của một thành phố công nghiệp, thi sỹ đã “ghi nhanh” những khoảnh khắc thường nhật, từ buổi sáng lạnh lẽo trong quán cà phê nhỏ, những mảng tường rêu, cái cây “cô đơn”, buổi làm vườn, hay đợi con tan học… Không chỉ vậy, nhãn quan sắc bén của thi sỹ còn chớp được những góc khuất của đời sống bằng một trái tim bao dung đầy cảm thông với bi kịch của những số phận gặp nhiều thiệt thòi, bất hạnh trong cuộc sống:
đường cong đêm đêm
dụ ánh nhìn đắm đuối vũ trường nhan sắc
nhạc khua dập dìu váy áo
nước hoa thơm nghẹn lối người dưng
(Khuya gặp một cô gái)
Đằng sau sự hào nhoáng của ánh đèn rực rỡ, mùi nước hoa thời thượng hay những bộ váy áo lộng lẫy, nhà thơ – bằng sự quan sát tinh nhạy – vẫn nhận ra những mảng tối ẩn sâu trong bề mặt lấp lánh ấy. Đằng sau tiếng cười và những giai điệu náo nhiệt là những giọt nước mắt tủi hờn, là bi kịch của những “bướm đêm” – những cô gái phải đánh đổi điều quý giá nhất của mình để mưu sinh. Trong bài thơ “Không nhìn thấy”, Trần Ngọc Mỹ viết những câu thơ đầy xúc động về một người bạn văn không may khiếm thị. Không chỉ dừng lại ở sự đồng cảm và yêu thương, điều khiến nhà thơ thực sự rung động chính là ý chí và nghị lực phi thường của người bạn ấy. Chính sự khâm phục sâu sắc đó đã khơi nguồn cảm hứng, giúp những vần thơ của Trần Ngọc Mỹ thăng hoa.
không nhìn thấy mà thấy được tất cả
những vạt mây đang bay đang trôi đang thở
bao dạt dào nối nhau bung nở
dẫn dụ ngọn đèn tỏa về phía mênh mông
(Không nhìn thấy)
Một trong những phẩm chất đáng quý nhất của thi sĩ chính là tâm hồn tinh tế, luôn nhạy bén trước những mất mát và nỗi đau của con người. Thơ Trần Ngọc Mỹ, vì thế, luôn mang hơi thở nóng hổi của đời sống, đặc biệt là tính thời sự khi khai thác những thi đề gắn liền với những sự kiện, biến cố trong xã hội. Từ những vụ cháy gây thương vong nghiêm trọng, những cơn bão tàn khốc như Yagy, đến những trận lũ cuồng nộ cướp đi sinh mạng của hàng trăm con người, tất cả đã đi vào thơ chị như những tiếng thổn thức, xót xa, đau buồn trước nỗi mất mát của đồng bào.
Trần Ngọc Mỹ là nhà thơ đam mê khám phá, đã đặt chân lên nhiều vùng đất của Tổ quốc. Từ những miền biên cương xa xôi, hẻo lánh đến các hải đảo như Phú Quốc; từ núi non trùng điệp của Mường Hịch, Hòa Bình, đến những vùng sinh quyển đậm màu sắc văn hóa như Huế, Ninh Bình. Mỗi hành trình trải nghiệm là một lần nữ sĩ nắm bắt được những khoảnh khắc quý giá và lưu giữ chúng trong thơ. Những bức tranh thiên nhiên sống động, mang vẻ đẹp thoát tục, đã được chị tái hiện một cách ngoạn mục, đầy quyến rũ:
Lá rừng bung biêng đón bước chân người
Bốn bề núi cao thăm thẳm mắt ướt
Đàn bò ăn hương giữa hoang sơ trùng điệp
Cánh tay mây buông thõng hiền hòa
(Làng cổ)
Không chỉ là một lữ khách phiêu du giữa núi rừng, sông biển, mỗi vùng đất đi qua đều để lại trong Trần Ngọc Mỹ những suy tư sâu lắng. Đó không chỉ là sự chiêm nghiệm về cảnh sắc, mà còn là cái nhìn thấu suốt vào những vỉa tầng lịch sử, văn hóa và cả những huyền thoại. Sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại khiến hình ảnh thơ trở nên bảng lảng, mơ hồ, dẫn dắt người đọc hòa mình vào không khí linh thiêng của những vùng đất chất chứa trầm tích văn hóa:
cong vút cổng chào chạm trổ nét hoa
áp tay ngực đá còn vang hào khí
gương mặt người xưa ẩn hiện
trái tim bồ đề dìu mỗi bước qua
rạo rực vọng một hồi chuông xa
có phải Hoa Lư ngàn năm thao thức
áo giai nhân gọi chiều hương sắc
như dáng lau mềm găm nhớ mắt nhau
(Chiều Ninh Bình)
“Ngày sẽ trôi” là tập thơ ghi dấu những nỗ lực vươn lên trong sáng tạo nghệ thuật của Trần Ngọc Mỹ. Những bài thơ gần đây cho thấy ý thức mở rộng cả đề tài lẫn không gian của thi giới. Nếu trong những tập thơ đầu, Trần Ngọc Mỹ tập trung nhiều vào thân phận cá nhân với các chủ đề quen thuộc như tình yêu, gia đình, thì đến “Ngày sẽ trôi”, tính xã hội đã được nâng cao rõ nét. Vẫn trung thành với sở trường thơ nhẹ nhàng, giản dị, đề cao cảm xúc, nhưng lần này, chất triết luận đã in dấu sâu đậm trong từng câu chữ. Ý thức về định mệnh sáng tạo của một thi sỹ khiến Trần Ngọc Mỹ trăn trở với ngòi bút hơn bao giờ hết:
có phải nhà văn là con kiến đốt vào khoảng trống
vang lên thanh âm cuộc sống rối rắm này
(Nghĩ trong lúc viết)
Những nỗ lực đổi mới bút pháp của Trần Ngọc Mỹ thể hiện qua ý thức kiến tạo diễn ngôn đa tầng nghĩa, kết hợp với việc thiết lập những chuyển động đa phương chiều nhằm mở rộng trường liên tưởng cho thi ảnh, ngay cả khi chúng thuộc về những mô-típ quen thuộc. Những vận động này không chỉ định hình rõ nét phong cách sáng tác mà còn trở thành yếu tố thiết yếu trong tiến trình hòa nhập với thơ đương đại. Chính sự thực hành nghệ thuật mang tính thể nghiệm này đã mở ra trước mắt chị một hành trình sáng tạo giàu tiềm năng, rộng mở về biên độ và chiều sâu.
“Ngày sẽ trôi” của Trần Ngọc Mỹ khai thác những suy nghiệm về thời gian, ký ức và thân phận con người. Tập thơ mang nỗi trăn trở về sự đổi thay, về hành trình tìm kiếm bản sắc giữa guồng quay khắc nghiệt của cuộc sống. Xen lẫn trong đó là sự tri ân quá khứ, những đối thoại thầm lặng với lịch sử, và những nỗi niềm về tình yêu, con người và quê hương. Với nền tảng tư tưởng vững vàng và bút pháp giàu hình ảnh, Trần Ngọc Mỹ hứa hẹn sẽ ngày càng khẳng định phong cách thơ riêng biệt, sắc sảo hơn, mở rộng biên độ sáng tạo và chạm đến những tầng ý nghĩa mới, ghi dấu ấn đậm nét trong nền thơ đương đại.
N.T
