“Phía biển” là tập trường ca thứ 3 của nhà thơ Thy Nguyên – Phó Ban nhà văn trẻ, Hội Nhà văn Hải Phòng.
Thy Nguyên tên thật là Phạm Thúy Nga, sinh năm 1981 tại Hải Phòng, công tác trong ngành di truyền học, chị hiện đang làm Trưởng đại diện miền Đông Bắc Bộ của Công ty Cổ phần Dịch vụ Phân tích Di truyền (GENTIS). Là cây bút trẻ đầy nội lực, Thy Nguyên sớm được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam và đã xuất bản 9 tác phẩm: Sân người (tập thơ, 2010), Cầm mưa (tập thơ, 2013), Phố đông người (tập thơ, 2014), Ga nổi (tập thơ, 2015), Đời đá (trường ca, 2017), Người dưng (tập thơ, 2019), Gửi (trường ca, 2021), Phố vợ cũ (tập thơ, 2023), Phía biển (trường ca, 2025).
Với phong cách nổi trội là dân gian đương đại, thơ Thy Nguyên toát lên tính nhân văn, sự cảm thông chia sẻ với thân phận người phụ nữ. Họ gánh những đa đoan thăng trầm số mệnh, nhưng vượt lên tất cả là sự không cam chịu, là nỗ lực băng qua gian truân để tự chữa lành và tìm thấy niềm tin ở tình người, tình đời.
Trường ca “Phía biển” ra đời đầu năm 2025 là một tiếng nói mới mẻ và khác biệt của Thy Nguyên trong chặng đường sáng tác. Trường ca lấy cảm xúc từ câu nói của Bác Hồ: “Ngày trước chúng ta chỉ có đêm và rừng. Ngày nay ta có ngày, có trời, có biển. Bờ biển ta dài, tươi đẹp, ta phải biết gìn giữ lấy nó…”.
Việt Nam có khoảng 3.260 km bời biển với trên 4.000 hòn đảo lớn nhỏ. Trong đó, hai quần đảo xa bờ là Hoàng Sa và Trường Sa. “Phía biển” kể về hành trình chinh phục biển cả của dân tộc: “Không biết tự bao giờ/ Nhà nước Văn Lang/ Dựng sơ khai về biển? Truyền thuyết/ Lạc Long Quân và Âu Cơ chia con dẫn nhau hướng biển…”. Trưởng ca “Phía biển” gồm bốn phần: Mẹ biển, Vóc núi tay sông, Đảo ru mưa và Bảo vệ chủ quyền thiêng liêng toàn vẹn lãnh thổ.
Trong phần thứ nhất, hình ảnh “Mẹ Biển” tương đồng với hình ảnh đất mẹ Việt Nam: “Biển ngàn đời như vòng tay mẹ/ Bế ẵm chở che/… Biển thắp hoan ca/ Dâng vào thế gian/ Ngàn ngàn thăm thẳm…”. Đó là lời kể của người cựu binh hải quân già về “Hải quân nhân dân Việt Nam/ Nòng cốt Chiến tranh nhân dân trên chiến trường biển/ Huyền thoại đường Hồ Chí Minh trên biển/ Đảo liền một dải/ Thoàng Sa cùng Vạn Lý Trường Sa”.
Phần hai “Vóc núi tay sông” cho ta thấy một rộng dài Việt Nam. Đến đỉnh cực Bắc Hà Giang, chiều nghĩa trang Vỵ Xuyên gặp người mẹ liệt sĩ “Bấp bênh giọt ngắn giọt vay/ Hàng hàng bia mộ nở gày tiếng con/ Vỵ Xuyên nở những hao mòn/ Vai mẹ rung lệch chon von nghĩa dành”. Nhà thơ đi theo dòng Mê Kong xuôi về chín cửa biển, rồi đến Mũi Cà Mau… để thấy rằng từng tấc đất, tấc biển là mồi hôi, là máu xương cha ông, là sự hy sinh lặng thầm bao thế hệ mà kết nên, mà giữ gìn hình hài Tổ quốc.
“Đảo ru mưa” có một biển thật đẹp và giàu có “Biển vẫn vắng lặng/ Cá tôm thức ngủ/ Xóm chài lôi mặt trời từ dưới nước treo lên”. Biển là tài nguyên thiên nhiên, nhưng biển ở đây còn mang ý nghĩa thiêng liêng, gắn liền với chủ quyền quốc gia. Biển hoang sơ, dữ dội mà tràn đầy sức sống, trở thành biểu tượng cho tinh thần quật cường của dân tộc.
Người lính biển, người lính hải quân là hình tượng trung tâm được khắc họa xuyên suốt tập trưởng ca. Ngày ngày họ đối mặt vớ sóng gió, với hiểm nguy rình rập, đối mặt với khó khăn thiếu thốn bội phần so với đất liền mà vẫn kiên cường bám biển, giữ bình yên biên giới biển của Tổ quốc. Trong “Bảo vệ chủ quyền thiêng liêng toàn vẹn lãnh thổ”, nhà thơ kể về những người chiến sĩ hải quân đã giành giật từng tấc biển “Những anh hùng/ Họ hi sinh/ Xác thân mộ gió/ Sóng chồng sóng/ Cát chồng cát/ … Lịch sử ghi nhớ: Biển đảo là một phần máu thịt của Tổ quốc”… Khi biển yên, người lính biển với trái tim ấm áp, với nỗi nhớ quê hương, gia đình cũng lại thật lãng mạn trước biển: “Biển uống bình minh/ Biển khỏa hoàng hôn? Biển bọc trăng/ Biển dát bạc/ Biển dập dềnh tôm cá/ Dập dềnh hải âu/ Dập dềnh sức trẻ…”.
Trưởng ca “Phía biển” của nhà thơ Thy Nguyên là một bản hùng ca về lòng yêu nước, sự hy sinh cao cả của những người lính biển. Với lối viết giàu cảm xúc, giàu hình ảnh và âm hưởng hào sảng, tác phẩm đã khơi dậy niềm tự hào dân tộc, ý thức trách nhiệm của mỗi người đối với chủ quyền biển đảo thiêng liêng.
Khác với những tác phẩm đã ra mắt, trường ca “Phía biển” cho thấy một nhà thơ Thy Nguyên trưởng thành về ý tưởng và lý tưởng. Nếu như trước đay chị khẳng định bút pháp, tìm tòi về chữ nghĩa, về cấu tứ, đổi mới và cách tân trong làm thơ; thì ở trường ca “Phía biển” ý tưởng chủ đạo của nhà thơ là đẩy cảm xúc của mình và sứ mệnh của con người, tình yêu đối với đất nước lên cung bậc cao nhất. Phía sau con chữ, phía sau hình ảnh những người lính hải quân là niềm tự hào và rung cảm trong trẻo đẹp đẽ về đất nước và vầng dương rạng rỡ ở biển Đông của Tổ quốc.
Vũ Thúy Hồng
